Nörogenezis: Beyin Hücreleri Yenilenebilir

• Nörogenezis: sinir gelişimi ve yenilenmesi olayıdır.
• Nörogenik: Sinir gelişimini ve yenilemesini teşvik edendir
• Nöritogenik: Aksonlar veya nöritolar denilen ufak/kısa sinirlerin gelişimini ya da yenilenmesini teşvik edendir

Nörogenezis Nedir?

Eskiden yetişkin beyninin kendini yenileyemediğine inanılırdı.

Sonra, 1961’de yapılan bir araştırma gösterdi ki nörogenezis yetişkin farelerin beyninde oluyor. [10] İki yıl sonra, nörogenezisin fare ve kedilerin hipokampusunda olduğunu gördüler. [11] Şimdi biliyoruz ki nörogenezis yetişkin beyninde iki yerde gerçekleşiyor: hipokampus ve altventriküler bölge [12]

Hipokampus Nedir?

Hipokampus, kısa-süreli hafızayı uzun süreli hafızaya çevirir. Zayıflamış hipokampusun şizofreni, depresyon ve epilepsiye yol açtığı bilinmektedir. [13]

Alzheimer’da ilk etkilenen bölge hipokampustur. Bu bölgedeki hücre kaybı sebebiyle kafa karışıklığı ve hafıza kaybı görülür.

Nörogenezis sağlanırsa iyileşme görülebilecek bazı hastalıklar [14] :

• Depresyon
• Epilepsi
• Anksiyete
• Alzheimer
• Parkinson
• Huntington

Nörogenezis, Depresyon ve Kanser

Kanser tedavisi alıp iyileşen kişilerin iyileştikten sonra hâlâ depresyon yaşadıkları görülüyor. Sebebi de, yakın zamanda da anlaşıldığı kadarıyla, kanser ilaçlarının yeni nöron üretimini engellemesi…

Nörogenezis olmayan beyin depresyon yaşıyor

Bu insanlara depresyon ilacı versen de bir işe yaramıyor, ancak nörogenezis yapan bir şey verilirse depresyon geçebiliyor.

Eğer hafızayı kuvvetlendirmek, mod yükseltmek ya da yaşa/strese bağlı azalmayı önlemek istiyorsak nörogenezisi önemsememiz lazım.

Nörogenezisi kontrol edebiliriz.

NÖROGENEZİSİ ARTTIRAN ŞEYLER

Etkinlik/hareket nörogenezisi tetikliyor.

Yapılan bir deneye göre, koşmayan bir fare ile koşan fare arasında
5 kat fark var.

Yaşlandıkça hipokampus küçülür-nörogenezis yavaşlar ama haftada
1 kez tempolu yürüyüş yapanlarda küçülme hem durur hem tekrar büyümeye başlar. [15]

Önerilen: Haftada 3 kez 10’ar dakikalık yürüyüşlerle başlamak, her hafta 5 dakika daha eklenerek süreyi 40 dakikaya çıkarmak.

NÖROGENEZİSİ AZALTAN ŞEYLER

Yediklerimiz nörogenezisi etkiliyor.

Doymuş yağ temelli beslenenlerde Alzheimer oranı 10 kat fazla.

Demir ve bakır tencereden besleniyorsan vücuduna bunları alıyorsun ve bunlar nasıl dışarıda paslanıyorsa içinde de paslanıyor, “serbest radikaller” oluşturuyor. Sebep olduğu inflamasyonu/yangını söndürebilecek tek şey doğru beslenme.

Nörogenezisi arttıran beslenmenin içeriği:

• Düşük kalorili
• Intermittent fasting (aralıklı oruç)
• Flavonoid ağrlıklı (bitter çikolata / yaban mersini, siyah üzüm vb.)
• Omega 3 (keten tohumu, balık, ceviz, çia tohumu vb.)
• Vitamin E içerikli (ıspanak, fındık, kuruyemiş, şeftali, kayısı vb.)
• Çiğnenen, gevrek besinler

Vitamin E bir antioksidan. Serbest radikalleri yok ediyor (içteki pasları çıkarıyor). Ama hemen E vitamini hapları sipariş edeyim demekle de olmuyor. Çünkü doğada 8 tip E vitamini var ve eğer Vitamin E hapı alırsan sadece bir tipini almış oluyorsun.

Ve eğer Vitamin E’nin sadece tek bir tipini çokça tüketirsen diğer tiplerin hepsini azaltıyorsun.

Peki ne kadar ve nasıl Vitamin E alınmalı?

Eğer avucuna fındık, badem, kayısı çekirdeği doldurursan, parmaklarının dibine geldiğinde yaklaşık 30 gr eder, bu da 5 mg Vitamin E demek.

Yaban mersininin rengi anthocyanin’den geliyor. Siyah üzümde de bu var.

Bir deneyde 78 yaş civarı hafıza sorunlu kişilere sabah-akşam siyah üzüm suyu içmeleri söyleniyor. 3 ay sonra hafıza ve hatırlamalarının daha iyi olduğu görülüyor.

O yüzden bunları yalnızca doğadan almalı.

Nörogenezisi azaltan beslenmenin içeriği:

• Doymuş yağ
• Alkol (kırmızı şarap hariç; anthocyanin içerir)
• Yumuşak/çiğnemeye gerek olmayan besinler

Günümüzde obezite, ciddi bir sağlık problemi haline geldi, beraberinde de diyabet, yüksek tansiyon, kalp-damar hastalıkları, demans ve kanseri getirdi. Doymuş yağ ağırlıklı bir beslenme tarzı; obeziteye, nörodejeneratif hastalıklara, uzun süreli hafıza kayıplarına, bilişsel bozukluklara yol açıyor.

Yapılan bir araştırmada, yedi hafta boyunca doymuş yağ ağırlıklı beslenen farelerde yeni oluşan hücre sayısının azaldığı görülmüştür. [16]

Nörogenezis Üzerine Bitkisel Araştırmalar

Finlandiya’da yapılan bir araştırmada, gönüllü olan 10 polis memuruna kalabalık kontrolü için kullanılan biber spreyi sıkıldı (Kapsikum ya da kapsaisin) ve NGF (Nöron Geliştirme Faktörü)‘nde artış görüldü. [1]

1999 yılında Japonlar tarafından bazı nöritogenik türler keşfedildi: Bunların en iyi bilinenleri Equisetum giganteum (Büyük atkuyruğu), Panax ginseng (Çin ginsengi) ve Ruta gravolens (Sedefotu)‘dur. Ayrıca, Gymmopteris rufa, Picrorhiza scrophulariiflora, Imperata cylindrica ve Gochnatia polymorpha. Picrorhiza‘nın en uzun nöritoları tetiklediği, Atkuyruğu‘nun nörogeneziste en başarılısı olsa da kısa nöritolar ürettiği öğrenildi. [2]

2003’te Japonya’da yapılan başka bir araştırmaya göre, Onjisaponinler, A, B, E, F, G ve major saponinler içeren Polygala, NGF düzeyini Ginsenoidlerden çok daha fazla arttırmakta. (Ginsenoidler Ginseng’i Ginseng yapan bileşendir.) [3]

Başka bir araştırmada Coptis chinensis (Asya Coptisi) ekstresinin nöritogenik anlamda doku kültüründe NGF aktivitelerini arttırdığı görüldü. [4]

NY, Syracuse’deki bilimadamları çok önemli bir hepatoprotektif (karaciğer koruyucu) olan Silybum marianum (Devedikeni) ekstresi üzerinde çalışırken bitkinin ayrıca nöritogenik ve NGF-genik özelliklere sahip olduğunu keşfetti. [5]

California’daki bir araştırmanın gösterdiğine göre ise, Epimedium (Azgın teke otu) hem erektogenik (cinsel kuvvet verici) hem nöritogenik. [6]

Melatonin İçeren Sebzeler

N-asetilserotonin, melatoninin sentezlenmesinden elde edilen doğal bir kimyasal ara ürün ve etkili bir nörogeniktir. [7] Aşağıdaki sebzelerin gram başına 100 picogramdan fazla melatonin içerdiği raporlanmıştır:

• Yulaf (1,796)
• Mısır (1,366)
• Pirinç (1,006)
• Turp (657)
• Melekotu (632)
• Zencefil (584)
• Domates (506)
• Muz (466)
• Krizantem (417)
• Arpa (378)
• Hardal yeşilliği (112)
• Lahana (107)

Bütün bu melatonin içeren bitkilerin N-Asetilserotonin üretmesi büyük olasılık. Melatonin aşısının da NGF arttırıcı olduğu tespit edilmiştir. [8]

Yakın zamanda Türkiye’de yapılan bir araştırma, melatoninin omurga hasarını düzeltirken aynı zamanda NGF düzeyini de normale çevirdiğini göstermiştir. [9]

Önemli Nörogenik Fitokimyasallar ve Kaynakları

• Zerdeçal (BISDEMETHOXYCURCUMIN, CURCUMIN : Nöritogenik)
• Biberiye, Adaçayı (CARNOSOL: NGF-Genik)
• Avokado, Kakao, Muz kabuğu (DOPAMINE: Nörogenik)
• Nar (ESTRADIOL: NGF-Genik)
• Zencefil, Kereviz tohumu, Şerbetçiotu, Ceviz, Melekotu, Sunanesi
  (FALCARINONE: Nöritogenik)
• Çia, Ananas, Elma, Yer fıstığı, Limon, Tarhun, Siyah üzüm, Buğday, Patates, Sarımsak, Mısır, Lahana (FERULIC-ACID: Nöritogenik)
• Gingko (GINKGOLIDE: potansiyel NGF-Genik)
• Narenciye; bilhassa portakal kabuğu (5-HYDROXY-3,6,7,8,3’,4’- HEXAMETHOXYFLAVONE: Nöritogenik)
• Karanfil, Kekik, Adaçayı, Lavanta, Mercanköşk, Fesleğen, Zahter (OLEANOLIC-ACID: Nöritogenik)
• Gümüşdüğme, Solucanotu (PARTHENOLIDE: Nörogenik)
• Şakayık (PEONY-GLYCOSIDES: NGF-Genik)
• Soğan, Kişniş, Keklikotu, Buğday (PROTOCATECHUIC-ACID: Nörogenik)
• Yaraotu, Keklikotu, Mercanköşk, Bahçe nanesi, Biberiye, Misk adaçayı, Elma nanesi, Yarpuz (ROSMARINIC-ACID: Nörotropik)
• Şizandra (SCHISANDRIN: Nörogenik)
• Aşvaganda ( SOMINONE, WITHANOLIDE-A, WITHANOSIDE-IV, WITHANOSIDE-VI: Nörogenik)
• Baykal Takke çiçeği (WOGONIN: Nöritogenik)

Kaynak:
  
[1] Vesaluoma et al 2000:  Vesaluoma M, Müller L, Gallar J, Lambiase A, Moilanen J, Hack T, Belmonte C, Tervo T 2000, Effects of oleoresin capsicum pepper spray on human corneal morphology and sensitivity Investigative Ophthalmology & Visual Science. 41(8):2138-2147 
[2] Li, Matsunaga et al 1999:  Li P, Matsunaga K, Ohizumi Y 1999, Enhancement of the nerve growth factor-mediated neurite outgrowth from PC12D cells by Chinese and Paraguayan medicinal plants Biological & Pharmaceutical Bulletin. 22(7):752-755 
[3] Yabe et al 2003:  Yabe T, Tuchida H, Kiyohara H, Takeda T, Yamada H 2003, Induction of NGF synthesis in astrocytes by onjisaponins of Polygala tenuifolia, constituents of kampo (Japanese herbal) medicine, Ninjin-yoei-to Phytomedicine. 10(2-3):106-114 
[4] Shigeta et al 2002 : 
[5] Kittur 2002:  Kittur S, Wilasrusmee S, Pedersen WA, Mattson MP, Straube-West K, Wilasrusmee C, Lubelt B, Kittur DS 2002, Neurotrophic and neuroprotective effects of milk thistle (Silybum marianum) on neurons in culture Journal of Molecular Neuroscience.18(3):265-269 
[6] Schindel et al 2010 :  Shindel AW, Xin ZC, Lin G, Fandel TM, Huang YC, Banie L, Breyer BN, Garcia MM, Lin CS, Lue TF 2010, Erectogenic and neurotrophic effects of icariin, a purified extract of horny goat weed (Epimedium spp.) in vitro and in vivo Journal of Sexual Medicine. 7(4 Pt 1):1518-1528 
[7] Tosini, Ye et al 2012:   Tosini G, Ye K, Iuvone PM 2012, N-acetylserotonin: neuroprotection, neurogenesis, and the sleepy brain Neuroscientist. 18(6):645-653 
[8] Pongsa-Asawapaiboon et al 1998 
[9] Erşahin et al 2012:  Erşahin M, Özdemir Z, Özsavcı D, Akakın D, Yeğen BÇ, Reiter RJ, Sener G 2012, Melatonin treatment protects against spinal cord injury induced functional and biochemical changes in rat urinary bladder. Journal of Pineal Research. 52(3):340-348 
[10] http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/cne.901160306/full 
[11] http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ar.1091450409/abstract 
[12] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3106107/
[13] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23612107
[14] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24308291
[15]  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3041121/

[0] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4003705/ 
 https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5059049/ 
https://www.americanherbalistsguild.com/sites/americanherbalistsguild.com/files/duke_neurogensis_from_2013_jahg_autumn_v11n2.pdf  

Telif Hakkı @ 2019 Fitoenerjist

fitoenerjist.com